Genel Bilgiler Hayat İdame

Kış Kamplarının Gizli Tehlikesi: Hipotermi

Geçtiğimiz günlerde Facebook üzerinden bize ulaşan bir okurumuzdan gelen hipotermi sorusuna eksik bilgi verdiğimizi düşününce araştırmaya başladık ve “Tek Başına da olur” diyen sevgili Gökhan KONAŞ‘ın bu konuda halihazırda detaylı ve güzel bir inceleme yazdığını gördük. Gerek internet sitesinde, gerekse youtube kanalı ve instagram’da tek başına da keyifli geziler, kamplar yapılabileceğini gösteren Gökhan, yazısını Kamp Keyfi’nde yayınlamak istediğimizde hemen kabul etti ve izin verdi. Kendisine çok teşekkür ediyoruz. Bir de itiraf: Evet, evet.. Jon Snow’u dikkat çekmek için ekledik ama konu önemli!

Kış kampı yapmaya hazırlanan kampçı dostlardan bu yazıyı dikkatle ve zaman ayırarak okumalarını özellikle rica ediyoruz. Sağlığınız ve belki hayatınız burada okuyacaklarınıza bağlı olabilir!

Hipotermi nedir ve nasıl korunulur?

Hipotermi, kışın yapılan kamp ve doğa etkinlikleri sırasında yaşanabilecek en tehlikeli durumlardan biridir. Üstünde çok durmadığımız bu konu, aslında son derece önemli! Belirtilerini ve neler yapmanız gerektiğini çok iyi bilmeniz gerekiyor. Sonuçları çok ciddi olabilir.

 

Hipotermi nedir?

Kısaca; 37C olan vücut sıcaklığının 35C ‘nin altına düşmesi ile meydana gelen, kas ve beyinsel işlevlerin bozulmasına neden olan rahatsızlıktır.

Vucüt Nasıl Isı Kaybeder?

  • Ortam sıcaklığının düşmesi ile. Bulunduğumuz yerdeki havanın standar vucüt sıcaklığı olan 37C derecenin altına düşmesi.
  • Isı iletimi ile. Dokunduğumuz veya temas halinde olduğumuz nesnelerin vucüt ısımızdan daha düşük sıcaklıkta olması nedeni ile. Örnek; suyun için olmak vs..
  • Konveksiyon yani haraket hali nedeni ile. Örnek : rüzgar almak veya haraket halinde olma durumu (bisiklete binmek vs.. gibi)
  • Buharlaşma sebebi ile. Vücudun terlemesi ve sıcağı atma ihtiyacı, sıvı kaybı vs.

Vücudumuz Sıcaklığı Nasıl Dengeliyor?

  • Damar Genişlemesi – yüzey kan akışını arttırır, ısı kabını arttırır (ortam sıcaklığı vücut sıcaklığında düşükse) En fazla damar genişlemesi deri kan akışını 3000 ml/dakikaya kadar arttırabilir (ortalama akış 300-500 ml/dakika).
  • Damar Büzülmesi – dış yüzey kan akışını azaltır, ısı kaybını azaltır.
  • Terleme – buharlaşma ile vücudu soğutur
  • Titreme – kas aktiviteleri için gerekli kimyasal reaksiyonları arttırarak ısı oluşturur. Görünür titreme yüzey ısı üretimini en fazla %500 oranında arttırabilir. Yine de kaslardaki glikoz tükendiği ve yorgunluğa neden olduğu için birkaç saat ile sınırlıdır.

Hipotermi’ye neden olan durumlar

  • Soğuk hava
  • Uygun olmayan kıyafet
  • Sert sen rüzgar
  • Islaklık
  • Yorgunluk
  • Dehidrasyon
  • Yetersiz besin alımı
  • Alkol alımı – damarların genişlemesine enden olarak ısı kaybını arttırır.

Hipotermi İşaretleri ve Semptomları

  1. Hipotermiye Giriş

    • takılmalar, dil dolaşması,
    • beceri kaybı ve mırıldanmalar
  2. Hafif dereceli hipotermi – vücut sıcaklığı 37 – 35,5 derece

    • Titreme – istemli değilse
    • Fiziksel becerilerin zayıflaması (ama hala yürüyüp konuşabiliyorsa)
    • Deride damar büzülmesi
  3. Orta dereceli hipotermi – vücut sıcaklığı 35,5 – 33 derece

    • Sersemleme
    • Temel beceri kaybı (özellikle ellerde, örnek : deri kan akışının azalmasından dolayı fermuar çekememe)
    • Konuşma bozukluğu
    • Şiddetli titreme
    • Mantıksız davranışlar (kıyafetleri çıkarma vs)
    • Tepkisizlik, umursamama – “Bana ne” tavrı
  4. İleri Derece Hipotermi – vücut sıcaklığı 33 – 30 derece ve altında

    • Titremeler dalgalar halinde meydana gelir
    • Kişi yere düşer, yürüyemez, sıcaklığını korumak için cenin pozisyonuna geçer
    • Kaslarda sertlik (rijidite) meydana gelir
    • Deri dolgunlaşır
    • Göz bebekleri büyür
    • Nabız düşer
    • 32 derecede vücut uyku durumuna geçmeye çalışır, tüm çevresel kan akışını durdurur ve nefes alış verişi ve nabzı azaltır.
    • 30 derecede vücut “metabolik buz kutusu” durumundadır. Kişi ölü görünür ama hala hayattadır.
  5. Hipotermiden Ölüm

    • Nefes alıp verme azalır
    • Yarı bilinç
    • Kalp ritim bozukluğu, herhangi bir anlık şok kalp durmasına neden olabilir
    • Kalp durması, ölüm

 

Vücut Sıcaklığına göre İşaret ve Semptomlar

Aşama Vücut Sıcaklığı İşaret & Semptomlar
Hafif Hipotermi 37 – 36 C Normal, titreme başlayabilir
36 – 35 C Üşüme hissi, tüylerin diken diken olması, ellerle karmaşık işler yapamama, titreme orta veya yüksek seviyede olabilir, eller uyuşur
Orta Hipotermi 35 – 34 C Titreme, yoğun, kas düzensizlikleri görünür hale gelir, hareket yavaşlar, takılarak yürüme gerçekleşir, hafif kafa karışıklığı, alarm durumu görülebilir Ayıklık testi uygulatın, eğer 1 metre düz çizgide yürüyemiyorsa, kişi hipotermi geçiriyordur.
34 – 33 C Şiddetli titreme devam eder, konuşma zorluğu, düşünme zorluğu, unutkanlık görülür, büyük kas hareketleri, elleri kullanamama, sürekli olarak takılma, konuşma zorluğu, depresyon belirtileri
İleri Hipotermi 33 – 30 C Titreme durur, nefes alma zorluğu başlar, kas kasılmaları oldukça azdır, yürüyemez, kafa karışıklığı, tutarsız/mantıksız davranışlar, duruşunu koruyup farkındaymış gibi görünebilir
30 – 27 C Kas sertliği (rijidite), yarı bilinç, uyuşukluk, diğerlerini fark edememe, nabız ve nefes alıp verme oranında azalma, olası kalp durması
27 – 25 C Bilinç kaybı, kalp atışı ve nefes alıp verme durma noktasında, nabız hissedilmeyebilir
25 – 23 C Akciğer ödemi, kalp ve solunum durması, ölüm Ölüm bu sıcaklığa ulaşmadan da gerçekleşebilir.

 

Hipotermi Tedavisi, Ne yapılmalı?

Hipotermi kurbanını yeniden ısıtmak için temel prensip sahip oldukları ısıyı korumalarını sağlamak gerekir. Ayrıca ısı üretmelerine yardımcı olmak için müdehale etmek önemlidir.

Orta Hiportermi – Yapılacaklar

  1. Isı Kaybını Azaltın 
    • Ek kıyafet katmanları ile destekleyin
    • Kıyafetlerin kuru olduğundan emin olun, kuru kıyafet giydirin
    • Fiziksel aktivite yapmasına yardımcı olun
    • Barınak veya kapalı, korunaklı alana alın
  1. Yiyecek & Sıvı Takviyesi 
    • Hipotermik kişinin sıvı ve besin alması gereklidir.
      • Öncelikle sıcak sıvılar içirilmelidir
      • Karbonhidratlar – 5 kalori/gram – hızlı olarak kan akışına karışır ve anlık ısı dalgası yaratır – bunlar özellikle hafif hipotermi durumlarında hızlı enerji ihtiyacı için oldukça iyidir
      • Proteinler – 5 kalori/gram – yavaş salınım – ısı daha uzun sürede verilir
      • Yağlar – 9 kalori/gram – yavaş salınırlar ama daha uzun sürede ısı sağladıkları için iyilerdir, yine de yağları glikoza çevirmek için daha fazla enerji gerekir – aynı zamanda yağları yakmak için daha fazla su gerektiği için sıvı kaybını arttırırlar
  2. Kaçınılması gerekenler 
    • Alkol vermeyin – damar genişlemesi – çevresel ısı kaybını arttırır
    • Kafein vermeyin – su kaybına neden olur ve dehidrasyonu arttırır
    • Sigara/nikotin vermeyin – damar büzülmesi, soğuk ısırması riskini arttırır.
  3. Isı Ekleyin 
    • Ateş veya diğer dış ısı kaynakaları ile destek olun
    • Vücut vücuda temas edin. Kuru kıyafetleri olan ve hipotermi geçirmeyen biriyle uyku tulumuna girin,.

İleri Hiportermi – Yapılacaklar

  1. Isı Kaybını Azaltın
    • Hipotermi Sargısı : Ne kadar soğuk olursa olsun hasta kendisini dışarıdan ısıtmaya göre daha iyi ısıtabilir. Hastanın kuru olduğundan ve derideki terlemeyi en aza indirmek için polipropilen katman giymediğinden emin olun.
    • Kişi ortamdaki nemden korunmalıdır. Birden fazla uyku tulumu, yün battaniye, yün kıyafet, mat kullanarak hastanın etrafında ve özellikle de yer ile en az 10 santimetrelik yalıtım sağlayın.
    • Varsa ısı kaybını önlemek için alüminyum uzay battaniyesi sarın.
    • Rüzgar ve sudan mutlaka koruyun.
    • İleri derecede hipotermi varsa başka bir kişiyle çıplak olarak uyku tulumuna koymayın.
HİPOTERMİ SARMASI
HİPOTERMİ SARMASI
  1. Yiyecek ve İçecekler 
    • Ilık Şekerli Su : Ciddi derece hipotermi geçiren kişilerde mide kendisini kapatmıştır ve katı yiyecek sindiremez, fakat su ve şekeri alabilir. Her 15 dakikada bir seyreltilmiş ılık su ve şeker karışımı verin.
    • İdrar yapma : Kişi soğuktan dolayı idrar artışı nedeniyle idrarını yapacaktır. Damar büzülmesi kan akışında büyük hacimli baskı oluşturur. Böbrekler basıncı azaltmak için fazla sıvıyı çekerler ve kişi idrar yapar. Islak kıyafetlerden kaynaklana olası ısı kaybını azaltmak için hipotermi sargısındaki kişiye “bez” giydirin ve bunu çöp torbası ile sarın. Bu şekilde idrarını yapabilir ve buharlaşmadan kaynaklı ısı kaybına yol açacak ıslaklık engellenir.
  1. Isıtın
    • Isı ana damarlara ısı sağlamak için kullanılanılabilir – boyun atar damarı, koltuk altlarındaki kol damarları, karındaki femoral, avuç içlerindeki arterial yay
    • Kimyasal ısı paketleri varsa kullanılabilir
    • Sıcak su şişeleri, sıcak taşlar, havlular, kompresler işe yarayabilir
    • Aşırı derecede hipotermik kişi için suni solunu oksijeni arttırabilir ve iç ısı sağlayabilir.

 

Soğuk şakaya gelmez, vücudunuza ciddi zararlar verebilir.

Dikkatli ve hassas davranmanız hayat kurtarır.

 

Soğuk Yaralanmaları ve Yapılacaklar

Soğuk Kaynaklı Damar Genişlemesi

El ve ayaklar 15 dereceye soğuduğunda, en fazla damar büzülmesi ve en az kan akışı meydana gelir. Hafif ağrı ve uyuşmaya sebep olur.

Doku Donması

Dokular donmaya başladıkça hücrelerde buz kristalleri oluşur. Artan su ve/veya buz kristallerinin yırtılmasından dolayı hücreler parçalanabilir. Bu durumda ovalama yapmayın, bu derinizin parçalanmasına sebep olabilir. Eğer hava 0 derecenin üzerindeyse dokular donamaz. Vücut sıvılarındaki tuz içeriğinden dolayı doku donması için havanın -2 derecenin altında olması gerekir. En çok kulak, burun ile el ve ayak parmaklarında yaşanır.

Doku Donması
Doku Donması

Soğuk Kavrulması

Deri dokusunun üst katmanlarında donmadır, genellikle geri dönüşü vardır. Deri beyaz, mum gibi olur. Üst tabakalar sert, plastik gibi ama alt dokular hala yumuşaktır. Uyuşma olarak hissedilir. En çok yanak, kulak, parmak ve ayak parmaklarında görülür

Tedavi

  • Bölgeyi yavaşça yeniden ısıtın, bunu yaparken ılık hava üfleyin veya bölgeyi vücudunuzda sıcak bir yere yerleştirin (karnı bölgesi, kol altı vs)
  • Bölgeyi ovalamayın – buz kristallerinin hücreyi yırtmasına neden olarak etkilenen dokuya zarar verebilir

Soğuk Isırığı

Deri beyazdır ve tahta hissi uyandırır. Yüzeysel soğuk ısırması derinin tüm katmanlarını içerir. Uyuşma, hissizlik oluşur. Ciddi soğuk ısırması kas ve/veya kemiklerin donmasını da içerebilir, hasar bırakmadan yeniden ısıtma sağlamak oldukça zordur

Tedavi

  • Yüzeysel soğuk ısırığı küçük alanlarda gerçekleşmişse yeniden ısıtılabilir.
  • Eğer boyutlarda soğuk ısırığı varsa yeniden ısıtma teknikleri kullanın
  • Yeniden ısıtma için etkilenen bölge 40 – 43 drecedeki sıcak suyla yıkanmalıdır
  • Etkilenen bölge 25 – 40 dakika suda kalmalıdır
  • Bölge yumuşadığında ve renk ve his geri döndüğünde buzun çözülmesi tamamlanmış olur.
  • Buzun çözülmesi tamamlandığında su uygulamasını bırakın
  • Yeniden ısınma tamamlandıktan sonra yaralanan bölge steril bezle sarılmalı ve hareket ve soğuktan korunmalıdır.
  • Eğer kişi hipotermik ise ve soğuk ısırması varsa, ilk önce merkezi yeniden ısıtmaya odaklanmalısınız. Merkez sıcaklık 35,5 dereceye ulaşana kadar soğuk ısırığı olan yerleri ısıtmayın.
  • Alkol kullanmayın -damar genişlemesi sıvı oluşumunu arttırabilir

Göz Yaralanmaları

Kornea Donması 

  • Güçlü fırtınalarda gözlük olmadan gözleri açmaya çalışma sebebi ile olur
  • Tedavi oldukça kontrollü ve hızlı ısıtmayı içerir. Örneğin sıcak ellerini yerleştirmek veya gözler kapalı iken kompres yapmak.
  • Gözleri yeniden ısıttıktan sonra 24-48 saat boyunca bant ile kapatılmalıdır.

Kirpiklerin donarak yapışması

  • Buz eriyene kadar elinizi gözünüze yerleştirin ve sonrasında gözünüzü açabilirsiniz

Kar körlüğü 

  • Gözlerde güneş yanığı olması anlamına gelir
  • Yan korumaları olan güneş gözlükleri veya büyük koruyucu gözlükler giyilerek engellenebilir.
  • Gözleri güneşten korumak kardayken güneşli günlerde olduğu kadar bulutlu ve kapalı günlerde de gereklidir.
  • Eğer bulut tabakası inceyse kar körlüğü kar fırtınasında da meydana gelebilir.

Bu rahatsızlık maruz kaldıktan 8-12 saat sonra kendini gösterebilir. Gözler kuru ve kaşınır, daha sonra kum dolu gibi bir hiss oluşturur, hareket ettirmek veya kırpmak oldukça acı verici olabilir, ışıkla temas gözleri acıtır, göz kapakları şişebilir, gözler kızarır ve yaşarır. Tedavisi için soğuk kompres yapılması uygun olur ve bir süre karanlık ortamda bulunmak gerekir. Bu rahatsızlık sırasında gözlerinizi ovalanmamalıdır.

Bu yazı ilk olarak Tek Başına da Olur'da yayınlamıştır.

Bugün 1, toplam 1.503 defa okundu.
avatar

Gökhan KONAŞ

2011 yılında Kaz Dağları’ndaki aslında pek de istemeden gittiğim ilk kamp tecrübem beni bayağı etkiledi. Farketmetden bir parçası haline geldiğimiz şehir hayatları içinde unuttuğumuz bazı şeyleri yeniden hatırlattı. Doğada olmanın tadını, yolda olmanın verdiği özgürlük duygusunu, yeni yerler görmenin ve yeni insanlar tanımanın “gerçekten” yaşamak olduğunu tekrar farkettim.

3 Yorum

Yorum yazmak için tıklayın

  • Gökhan bey’i instagramdan takip ediyorum. burada da bir yazısını görmek hoşuma gitti. Bilgiler için teşekkür ederim. Gerçekten dikkat etmek gerek. Kaleminize sağlık.

  • Benim bir sorum olacak, umarım abes kaçmaz…. Yazınızda soğuktan etkilenen bölgenin ovalanmaması gerektiğini yazmışsınız. Oysa biz “soğuktan donanı buzla ovarlar” deriz. Acaba kuru ovalamaktansa gerçekten karla ovalayarak oradaki zedelenmeyi giderebilir miyiz? Ya da kesinlikle ovalamamalımıyız?